Cały nasz organizm, wszystkie czynności życiowe, cała nasza fizjologia jest pod ścisłą, automatyczną  kontrolą mózgu. Nie wiemy o tym, nie czujemy, nie jesteśmy tego świadomi, ale mózg sprawuje swą kontrolę bez chwili przerwy wykorzystując do tego wysoko wyspecjalizowane ośrodki. Takim ośrodkiem jest m. in. podwzgórze. 

Podwzgórze to mały obszar tkanki nerwowej położone w międzymózgowiu, jest połączone ze wszystkimi nadrzędnymi ośrodkami nerwowymi oraz obwodowym układem nerwowym, a poprzez kontrolę wydzielania hormonów przez przysadkę - wpływa na praktycznie wszystkie czynności fizjologiczne naszego organizmu. Skrótowo można powiedzieć, że podwzgórze odpowiada za utrzymanie homeostazy. W podwzgórzy znajdują się także ośrodki termoregulacji, pragnienia, łaknienia, snu i czuwania. Mało tego, wszystkie procesy psychiczne, zmiany nastroju, stres itd. mogą wpływać poprzez podwzgórze na wyższe ośrodki nerwowe (korę mózgu) i układ hormonalny oraz immunologiczny. Mamy więc precyzyjny, niesłychanie skomplikowany układ, który poprzez procesy zstępujące z kory mózgu, przez wzgórze, ciała migdałowate dociera do podwzgórza, a następnie drogą nerwową przez rdzeń przedłużony do rdzenia kręgowego i obwodowego układu nerwowego oraz drogą hormonalną/poprzez neuroprzekaźniki przez przysadkę - do wszystkich gruczołów dokrewnych (wydzielających hormony).

Jakie znamy funkcje podwzgórza:

- regulacja emocji (razem z innymi strukturami mózgu)

- termoregulacja, ośrodek chłodzenia

- regulacja rytmu dobowego: sen-czuwanie

- regulacja pobierania wody i pokarmu, ośrodki głodu i sytości

- regulacja zachowań seksualnych

- regulacja ciśnienia krwi, akcji serca, oddychania

Boczno-przednia część podwzgórza nazywana jest często „ośrodkiem przyjemności”, wydziela dopaminę i razem z jądrem półleżącym powoduje stan zadowolenia, euforii i odpowiada za orgazm. Na ten układ działja narkotyki, a także hormony tkanki tłuszczowej: ghrelina wywołująca głód oraz leptyna tłumiąca go.  

Można powiedzieć, że podwzgórze oraz przysadka tworzą jedną jednostkę czynnościową.

Wydzielanie hormonów podwzgórza jest pulsacyjne, rytm ich wydzielania może mieć cykl dobowy lub miesięczny, jest także zależny od naszego wieku: inny w okresie wzrastania i dojrzewania, a inny w wieku podeszłym. Rytm wydzielania hormonów jest także zależny od czynników wewnętrznych np. infekcja, gorączka lub zewnętrznych: stres, rodzaj diety, temperatura otoczenia, wysiłek fizyczny.

Hormony i neuroprzekaźniki podwzgórza:

a) tyreoliberyna - (TRH) uwalnia hormon przysadki TSH

b) gonadoliberyna - (GnRH) uwalnia hormony przysadki FSH/LH

c) somatoliberyna - uwalnia hormon przysadki GH

d) ghrelina - hormon powodujący wzrost wydzielania GH, prolaktyny i insuliny

e) somatostatyna - hormon hamujący wydzielanie hormonów: GH,TSH,prolaktyny, gastryny,glukagonu i insuliny

f) kortykoliberyna - uwalnia hormon przysadki ACTH

g) dopamina - neuroprzekaźnik zmniejszający wydzielanie prolaktyny i TSH

h) VIP - zwiększa wydzielanie prolaktyny

i) oreksyny - podtrzymują czuwanie, biorą udział w regulacji zachowań pokarmowych

                 Ten skomplikowany układ nie mógłby dobrze funkcjonować, gdyby nie liczne pętle sprzężeń między hormonami i neuroprzekaźnikami podwzgórza, a hormonami obwodowymi np. hormonami nadnerczy, tarczycy. Tylko w ten sposób układ jest w pełni funkcjonalny, "wie" co się dzieje na obwodzie i "umie" reagować na zmieniające się warunki wewnętrzne i zewnętrzne. Dzięki temu, mimo stałej ;-) zmienności naszego otoczenia - potrafimy się dostosować i ..... przeżyć.