W ciąży istnieje wiele trudności w przeprowadzaniu badań naukowych, ze względów etycznych nie można utworzyć grup ciężarnych otrzymujących placebo ( tabletkę, preparat nie zawierający substancji aktywnej), dlatego nie mamy grup kontrolnych. Podobnie z badaniami wykonywanymi w czasie wczesnej ciąży, poza tym wiele kobiet zgłasza się do lekarza ginekologa dopiero ok. 10 tygodnia ciąży i nie można zrobić badań wcześniej.

Nie mamy też obiektywnych standardów badania starszych dzieci pod kątem zaburzeń funkcji poznawczych wywołanych niedoborem jodu lub niedoborem hormonów tarczycy. Tym bardziej nie możemy rutynowo badać stężenia hormonów w czasie życia płodowego,a same badania płodu są obarczone ryzykiem poronienia. Dlatego na część pytań obecnie nie można dać absolutnie pewnej odpowiedzi. 

1) Co zrobić, jeśli u dotychczas zdrowej ciężarnej, bez oznak choroby i bez wcześniejszego rozpoznania patologii tarczycy - otrzymujemy wynik TSH>2,5 mIU/i?

Taka sytuacja wymaga powtórzenia badania oraz - w grupie ryzyka - poszerzenia diagnostyki o przeciwciała przeciwtarczycowe, wolne hormony tarczycy i ewent. badanie obrazowe USG. Należy też sprawdzić, czy ciężarna stosuje suplementację jodu.  Jeśli wykluczymy niedobory jodu, to jest to wskazanie do włączenia suplementacji hormonu tarczycy u ciężarnej. Normy dla ciężarnych różnią się istotnie od zalecanych norm dla reszty populacji, wynika to z tego,że stężenia TSH>2,5 mIU/i mogą świadczyć o upośledzonej rezerwie tarczycowej tzn. niemożności nagłego zwiększenia produkcji hormonów adekwatnie do potrzeb ciąży. 

Kontrola hormonalna powinna być przeprowadzona po 4-6 tygodniach od włączenia leku. Często - po potwierdzeniu niedoczynności tarczycy - stosuje się od razu duże dawki hormonu z uwagi na konieczność szybkiego wyrównania ciężarnej. Zagadnienie omówione szerzej w osobnym artykule. 

3) Czy przeciwciała przeciwtarczycowe przechodzą przez łożysko do krwi płodu i mogą uszkodzić jego tarczycę?

Tak, przechodzą, ale znaczenie mają jedynie przeciwciała TRAB / anty-TSHR/, które mogą wywołać bardzo groźną dla płodu nadczynność tarczycy. W czasie karmienia przeciwciała nie przechodzą do mleka matki.

4) W jaki sposób noworodek musi być kontrolowany, jeśli u matki były zaburzenia wydzielania hormonów tarczycy wymagające leczenia? 

Przy niedoczynności tarczycy u matki i prawidłowych stężeń TSH nie ma potrzeby szczególnej kontroli u noworodka, z wyjątkiem rutynowych przeprowadzanych na oddziale szpitalnym. W późniejszym czasie prawidłowe wzrastanie dziecka, rozwój intelektualny, osiąganie tzw. kamieni milowych rozwoju, jest potwierdzeniem braku zaburzeń tyreologicznych.

Jedynie w przypadku nadczynności tarczycy z wysokim mianem przeciwciał TRAb u matki jest możliwe wywołanie nadczynności tarczycy u płodu i dlatego trzeba kontrolować i obserwować dziecko pod kątem wrodzonej nadczynności tarczycy w okresie życia płodowego i później.

5) Jeżeli ciężarna jest leczona z powodu nadczynności tarczycy, to czy może karmić?

Tak, jest to możliwe. U ciężarnej stosujemy najniższe, skuteczne dawki leków hamujących nadmierną, nieprawidłową pracę tarczycy, podobnie u matki karmiącej. Zalecane dawki leków, to 20-30 mg/dobę maksymalnie tiamazolu i 200-300 mg/dobę propylotiouracylu. Zalecą się też stosowanie leku zaraz po karmieniu.

6) Czy stwierdzenie w ciąży zwiększonego miana przeciwciał przeciwtarczycowych TPO może spowodować poronienie?

Taki wynik u wielu ciężarnych budzi niepokój, tym bardziej że w necie można znaleźć mnóstwo informacji o "wywoływaniu poronień przez TPO". Nic bardziej błędnego!

Przeciwciała nie mogą "wywołać" powonienia, ale mogą spowodować, że na skutek autoimmunologicznego zapalenia tarczyc dojdzie do zaburzeń hormonalnych - brak leczenia zaburzeń hormonalnych może doprowadzić do utraty ciąży. Czyli: nie TPO, ale niewyrównane i nie leczone zaburzenia hormonalne mogą spowodować utratę ciąży!! w dodatku nie każdej ciąży i nie zawsze.

Jeśli przed planowaną ciążą stwierdzi się u kobiety zwiększone stężenie TSH>2,5 mIU/l, dodatnie miano przeciwciał TPO i/lub w wywiadzie poronienie - to w polskich wytycznych proponuje się włączenie do leczenie hormonów tarczycy z uwagi na ich bardzo korzystny wpływ na planowaną ciążę.

Nie mamy obecnie dowodów, że u kobiet z prawidłowymi stężeniami TSH i dodatnim mianem TPO, bez poronień w wywiadzie, włączenie hormonów tarczycy zmniejszy ryzyko patologii w czasie planowanej ciąży.

Jeśli jednak u kobiety wystąpiło wcześniej poronienie i ma dodatnie przeciwciała TPO, to mimo prawidłowych i referencyjnych stężeń TSH możemy włączyć do leczenia hormony tarczycy w niskich dawkach 25-50 mikrogram/dobę.

7) Czy w ciąży należy suplementować selen, jeśli w badaniach stwierdzimy zwiększone stężenie TPO?

Nie zaleca się suplementacji selenu u kobiet ciężarnych z dodatnimi przeciwciałami TPO.

8) czy w ciąży należy suplementować jod?

Tak, to konieczne! z uwagi na to,że w ciąży kobieta ma zwiększone wydalanie jodu z moczem i przyspieszony jego obrót w organizmie.

Przy przeciętnym spożyciu jodu w naszym kraju na poziomie 100 mikrogram/dobę, u ciężarnej należy zwiększyć jego dawkę do 250 mikrogram na dobę ( czyli dodatkowo 150 mikrogram jodu dziennie) - najlepiej w postaci jodku potasu obecnego w preparatach witaminowych zalecanych w ciąży.

Nie wolno przekraczać dobowej dawki 500 mikrogram, z uwagi na możliwość wywołania niedoczynności tarczycy u płodu!